όπως κι αν τον μετράμε…
Η πρώτη ανάμνηση που ανακαλώ από εκκλησία και ψαλμωδίες είναι μια με λίγες φωνές, πιθανώς δύο. Ενός παπά κι ενός ψάλτη. Καθόλου τυχαίο αφού μεγάλωσα δίπλα στην Παναγία την Γοργοεπήκοο, την «εκκλησία των Ματαπάδων»…
Για πολλούς συνανθρώπους μας, ο μήνας έχει σήμερα την 1η του και γιορτάζει η Παναγία, το εορτολόγιό τους καταγράφει «Σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς Γοργοεπηκόου» και η Παναγία των Ματαπάδων πανηγυρίζει.
Εκκλησία της -κάποτε μεγαλύτερης- κοινότητας των Παλαιοημερολογιτών του Λιτοχώρου, η Παναγία στέκει πάντα εκεί, πάλλευκη, σαν μια ανάσα κυκλαδίτικη σ’ ένα ασφυκτικά τσιμεντωμένο Λιτόχωρο. Οι περιφορές και οι λιτανείες όλο και μικραίνουν σε διαδρομή, αλλά η αγάπη και όσων χώρισε το ημερολόγιο μόνιμη και συγκινητική.
Μαζί με τους πρώτους ήχους εκκλησίας φέρνω πάντα στο μυαλό μου κι ένα πρόσωπο, πάντα μαντηλοφορεμένο, γαλήνιο και ταπεινό, γλυκό, ταυτόσημο με την εκκλησίτσα της γειτονιάς μου. Πρόσωπο που κουβαλάει όλη την ιστορία των παλαιοημερολογιτών, κι εδώ και παντού, και ήταν και σήμερα εκεί να χαρεί περισσότερο από όλους τους άλλους μια ακόμη πανήγυρη. Όλη η διαδρομή της κοινότητας που έμεινε πιστή στο πρώτο ημερολόγιο είναι η ίδια της ύπαρξη… ακόμη και τ’ όνομά της το σπάνιο κατέγραψε τον χρόνο που πέρασε, με το νέο ή το παλιό ημερολόγιο, αλλά πάντα στην υπηρεσία της Παναγίας των Ματαπάδων.
Καλό μήνα, χρόνια πολλά και του χρόνου.
Το ενδιαφέρον πολλών να μάθουν την ιστορία των Παλαιοημερολογιτών, της ενορίας τους και της εκκλησίας τους στο Λιτόχωρο, ελπίζουμε να ικανοποιηθεί αρκετά με την αναδημοσίευση παλιότερης έρευνας του Σωτ. Μασταγκά. Η έρευνά του αυτή είναι διανθισμένη και με δημοσιεύματα του Τύπου της Θεσσαλονίκης για -ενδεικτικά- γεγονότα του μεσοπολέμου, της περιόδου δηλαδή αμέσως μετά την αλλαγή του ημερολογίου και την κορύφωση της αντιπαράθεσης μεταξύ των εκκλησιών και την αρχική ανοχή στην ύπαρξη των Παλαιοημερολογιτών.
Κε Μασταγκα ευχαριστούμε.
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΩΝ ΓΝΗΣΙΩΝ
ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ (Γ.Ο.Χ.)
Ή ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΩΝ
ΣΤΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟ
γράφει ο
Σωτήριος Δ. Μασταγκάς
Παναγία η Γοργοεπήκοος κατά την επίσημη προσωνυμία της ή Παλαιοημερολογίτισσα σύμφωνα με το γλωσσοπλαστικό δαιμόνιο του λιτοχωρίτικου λαού. Πρόκειται για την εκκλησία των πιστών του παλαιού ημερολογίου που αποτελεί ιστορική μαρτυρία και συνιστά ζωντανό οργανικό μέλος του παραδοσιακού νεολιτοχωρίτικου πολιτισμού. Ως φορέας θρησκευτικής ιδεολογίας, από το 1924 που ιδρύθηκε μέχρι σήμερα, η εκκλησία έπαιξε ρόλο στη ζωή της κωμόπολης.
Με βαθειά συναίσθηση ευθύνης απέναντι στο σοβαρότατο θέμα του ημερολογίου, θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε το πρόβλημά του, όπως διαμορφώθηκε σε μια προσπάθεια κατανοήσεως μιας κατάστασης που για χρόνια ταλάνισε την κοινωνία του Λιτοχώρου.
Το ζήτημα του παλαιού ημερολογίου
Ημερολόγια καλούνται τα διάφορα συστήματα μετρήσεως του χρόνου που συνδέονται άμεσα με την περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο. Τα διακρίνουμε σε σεληνιακά, ηλιακά και σεληνοηλιακά.
Το Ιουλιανό λεγόμενο ημερολόγιο, προς τιμήν του Ιουλίου Καίσαρος, εφαρμόσθηκε από του έτους 44 π.Χ. σε όλη την τότε ρωμαϊκή επικράτεια, αργότερα έγινε το ημερολόγιο του εκχριστιανισθέντος κράτους και χρησιμοποιήθηκε για αιώνες από ολόκληρο τον χριστιανικό και πολιτισμένο κόσμο. Όμως, κατά το έτος 1582 μ.Χ., τέθηκε σε εφαρμογή στην Ιταλία νέο ημερολόγιο, το ονομαζόμενο Γρηγοριανό, εκ του ονόματος του τότε πάπα, το οποίο έχει διαφορά 13 ημέρες από το Ιουλιανό. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι τελειότερο του Ιουλιανού και λόγω της υπεροχής αυτής άρχισε εφαρμοζόμενο από διάφορες ρωμαιοκαθολικές και προτεσταντικές χώρες. Οι Γερμανοί το εισήγαγαν το 1700 και οι Άγγλοι το 1752. Η Ορθόδοξη εκκλησία απέρριψε επί σειράν αιώνων την καθιέρωση του Γρηγοριανού ημερολογίου, παρά τις προσπάθειες του πάπα, διότι υπήρχαν οι κίνδυνοι προσηλυτισμού και ο βάσιμος φόβος να γίνει αυτό μέσο παραπλάνησης του ορθόδοξου πληρώματος. Η ελληνική πολιτεία, για λόγους συγχρονισμού του κράτους και εμπορικών συναλλαγών, εισήγαγε και στη χώρα μας το Γρηγοριανό ημερολόγιο και το καθιέρωσε ως πολιτικό την 1 Μαρτίου 1923. Αυτή η πολιτική ημερολογιακή αλλαγή συνεχίστηκε και στο χώρο της Εκκλησίας. Έτσι, το 1924, η 10-3-1924 μετονομάστηκε σε 23-3-1924 και με ένα άλμα 13 ημερών άλλαξε το εκκλησιαστικό ημερολόγιο.
Επακολούθησε θύελλα.
Ομάδα κληρικών και λαϊκών αντέδρασαν στην εισαγωγή του νέου ημερολογίου, το οποίο θεώρησαν προδοσία της Ορθόδοξης εκκλησίας και απαρχή νεωτεριστικών αντιλήψεων, και αρνήθηκαν να το ακολουθήσουν εμμένοντας στο «πάτριο ημερολόγιο». Θεώρησαν ότι η αλλαγή ημερολογίου ήταν αντίθετη με τους ιερούς κανόνες και προϊόν της αίρεσης του οικουμενισμού. Κατ’ αυτούς πραγματικό κίνητρο για την αλλαγή του ημερολογίου ήταν η χρονική σύμπτωση των θρησκευτικών εορτών καθολικών και ορθοδόξων, ως πρώτο βήμα για την ένωση των εκκλησιών και την υποταγή όλων στον πάπα. Απλοϊκοί, αλλ’ ευσεβείς ενορίτες, με επικεφαλής κληρικούς, προέβησαν σε διαμαρτυρίες με διάφορες ενέργειες. Αμέσως το 1924, τη δεύτερη Κυριακή μετά την αλλαγή του ημερολογίου, ίδρυσαν τον «Σύλλογο των Ορθοδόξων» στην Αθήνα, με πολλά παραρτήματα σε πόλεις της Ελλάδος. Το 1926 ο «Σύλλογος των Ορθοδόξων» μετατρέπεται στην «Ελληνική Θρησκευτική Κοινότητα των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών». Η τότε κρατική εξουσία, προσπαθώντας να επιβάλει σε όλο τον ελληνικό χώρο το νέο ημερολόγιο, προχώρησε σε συλλήψεις και διωγμούς των παραμενόντων στο παλαιό ημερολόγιο, με αποτέλεσμα να βαθύνει ο διχασμός και μάλιστα ανεπανόρθωτα. Οι πιστοί του Ιουλιανού ημερολογίου με δικούς τους ιερείς τελούσαν τις ακολουθίες, μακράν των εκκλησιαστικών ή αστυνομικών αρχών, στα σπίτια και ιδιόκτητα παρεκκλήσια ή σε ναούς της εξοχής. Την κίνηση επάνδρωσαν «Ζηλωτές» Αγιορείτες κληρικοί ιδρύοντας μοναστικά κέντρα στην Αττική και την υπόλοιπη Ελλάδα. Σημειώθηκαν διωγμοί και επιχειρήθηκε η κατεδάφιση ναών και μοναστηριών. Το 1934 τα παραρτήματα της Θρησκευτικής Κοινότητας ανέρχονταν σε 800.
Το 1935, έντεκα χρόνια μετά την εισαγωγή του νέου ημερολογίου, τρεις μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος με δήλωσή τους προς την Ιερά Σύνοδο διέκοπταν κοινωνία με αυτήν, τέθηκαν επικεφαλής των Παλαιοημερολογιτών και έκαναν δική τους Σύνοδο του «Πατρίου Ημερολογίου», χειροτονώντας άλλους τέσσερις επισκόπους. Έκτοτε και μέχρι σήμερα, η εκκλησία των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών (Γ.Ο.Χ.) έχει διασπαστεί κατ’ επανάληψιν περαιτέρω και υπάρχουν διάφορες σύνοδοι που δεν αναγνωρίζουν η μία την άλλη.
Η εκκλησία του παλαιού ημερολογίου στο Λιτόχωρο
Πάντοτε η κοινωνία του Λιτοχώρου έδειχνε βαθιά και ξεκάθαρη πίστη προς το θείο και τις παραδόσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αδιάψευστη μαρτυρία είναι οι δεκάδες εκκλησίες, παρεκκλήσια και εξωκκλήσια, μικρά και μεγάλα, που κοσμούν την κωμόπολη. Για τη θρησκευτικότητα των Λιτοχωριτών έχουν γράψει αξιόλογοι συγγραφείς, όπως ενδεικτικά αναφέρουμε τον Ιωάννη Δρακιώτη το 1870, τον επίσκοπο Πλαταμώνος Αμβρόσιο Κατσάρα το 1881 και τον επίσκοπο Κίτρους Παρθένιο Βαρδάκα το 1918.
Η αλλαγή του ημερολογίου το 1924, που συμπαρέσυρε και το εκκλησιαστικό εορτολόγιο, υπήρξε η αφορμή αντίδρασης σημαντικής μερίδας πιστών του Λιτοχώρου, που αρνήθηκαν να το αποδεχθούν για να μη «φραγκέψουν», όπως χαρακτηριστικά έλεγαν. Παραμένοντας πάντα στις προ της αλλαγής θέσεις τους, προσπάθησαν μέσα από τα δικά τους εκκλησιαστικά σχήματα να διατηρήσουν την παλαιά κατάσταση, όπως από παλαιοτάτων χρόνων η Ορθόδοξη Εκκλησία είχε, θεωρώντας ότι η αστρονομική διαφορά ήταν κάτι που μπορούσε να αφορά την Πολιτεία, αλλά δεν αφορούσε καθόλου την Εκκλησία και την ιερή παράδοσή της. Για τους Παλαιοημερολογίτες Λιτοχωρίτες, η ανατροπή της μέχρι τότε σταθερής Ορθόδοξης παράδοσης προήλθε από τη Δύση και τον Πάπα, οι οποίοι άλλαξαν ακόμη και τη ροή του χρόνου, όπως συμβολικά εκφράστηκε με την αναγκαστική αλλαγή του ημερολογίου.
Κατά τα 1924 και 1925, η σύγχυση και το μπέρδεμα ανάγκαζαν τους ιερείς του Λιτοχώρου να λειτουργούν και με τα δύο ημερολόγια και τους πιστούς να εορτάζουν δύο φορές την κάθε εορτή. Το 1926 ιδρύθηκε παράρτημα του «Συλλόγου των Ορθοδόξων» της Θεσσαλονίκης, προκειμένου η κίνησή τους να έχει την τυπική και καταστατική νόμιμη έγκριση. Πρώτος πρόεδρος των «Παλαιορθοδόξων» του Λιτοχώρου εκλέχθηκε ο Γεώργιος Ζήσκας, μετέπειτα πρόεδρος της Κοινότητος, ο οποίος προσπάθησε ανεπιτυχώς να τοποθετηθεί επίτροπος στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου, προκειμένου να παραχωρηθεί ο ναός στους Παλαιοημερολογίτες για την τέλεση ακολουθιών. Η εκ μέρους του Κράτους επίσημη απαγόρευση και παρακολούθηση των τελετών και εκδηλώσεων των πιστών, ανάγκαζε τους τελευταίους να τελούν τις ιερές ακολουθίες στα σπίτια, κυρίως τα βράδυα, ή στα εξωκκλήσια, όπου τελούσαν και τα μυστήρια. Ακολούθησαν, εκ μέρους των αστυνομικών αρχών, διώξεις, συλλήψεις, μηνύσεις, προφυλακίσεις κ.α. «Επί φατρία και τυρεία και απειθεία προς τας αποφάσεις της Εκκλησίας περί Ημερολογίου», ήταν το κατηγορητήριο στους Παλαιοημερολογίτες κληρικούς. Το δύσκολο έργο της καθοδήγησης των Λιτοχωριτών πιστών ανέλαβε ο ιερομόναχος Γεδεών Παπανικολάου. Ο «Ζηλωτής» ιερομόναχος Γεδεών Παπανικολάου ανήκε στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου του Αγίου Όρους και ο ζήλος του για το «πάτριο ημερολόγιο» είχε φορτισθεί από την προσωπική επαφή του με τον Ρουμάνο Αγιορείτη ησυχαστή Αρσένιο Cottea, του οποίου η αντίδραση στην εισαγωγή του νέου ημερολογίου ήταν έντονη. Τα ταξίδια και το εμπόριο των Λιτοχωριτών ναυτικών με τα καΐκια τους δικαιολογεί τις σχέσεις των Παλαιοημερολογιτών της κωμόπολης με τις μονές του Αγίου Όρους. Τα επεισόδια του Λιτοχώρου ξεπερνούσαν τα στενά όρια του τόπου και έτσι βλέπουμε ακόμη και τον βουλευτή Πιερίας, γαμβρό του Λιτοχώρου και αδελφό του επισκόπου Κίτρους, Στέφανο Βαρδάκα, να ανησυχεί για τις εξελίξεις. Στα έτη 1927, 1928 και ακολούθως, η κίνηση των πιστών του παλαιού ημερολογίου εδραιώθηκε μέσα από την εμμονή τους να ακολουθούν τις πατροπαράδοτες παραδόσεις, παρόλη την αντίδραση των αρμοδίων τοπικών εκκλησιαστικών και δημοτικών αρχών. Η τέλεση των ακολουθιών με το παλαιό ημερολόγιο, οι βαπτίσεις στα σπίτια, οι συχνές επισκέψεις παλαιοημερολογιτών κληρικών, οι διαξιφισμοί λεκτικοί και όχι μόνο και η πολιτική εκμετάλλευση του θέματος, δίχασαν τους κατοίκους.
Το 1932 ο εκ των πρωταγωνιστών και πιστός ακόλουθος του παλαιού ημερολογίου Θεόδωρος Κουτσιμανής, πατέρας 13 παιδιών, αγόρασε με δικά του χρήματα, αντί του ποσού των 1.500 δρχ, μικρό οικόπεδο από τον Γεώργιο Παπαγεωργίου ή Τριάντα. Γρήγορα προχώρησε στην ανέγερση μικρού κτίσματος, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως ναός. Επειδή όμως η ανοικοδόμηση ναού απαγορευόταν, γι’ αυτό από την Κοινότητα Λιτοχώρου έλαβε άδεια για ανέγερση αποθήκης και με την ανοχή του αστυνόμου Κωνσταντίνου Μαριάνου, κουμπάρου του Κουτσιμανή, παρά τις καταγγελίες και τις προσωρινές διακοπές, τελικά ο ναΐσκος αποπερατώθηκε. Στην είσοδο του ναού η επιγραφή στη μαρμάρινη πλάκα γράφει: «Ανηγέρθη 20-3-1934». Ο ναός αφιερώθηκε στην Παναγία την Γοργοεπήκοο, της οποίας η ομώνυμη θαυματουργή εικόνα βρίσκεται στην Ιερά Μονή Δοχειαρίου του Αγίου Όρους. Πρόκειται για μια από τις πιο γνωστές εικόνες της Ορθοδοξίας. «Ονομάζεται Γοργοεπήκοος, γιατί πραγματικά με τα θαυμαστά έργα της συνεχώς αποδεικνύει ότι γρήγορα υπακούει σ’ εκείνους που προστρέχουν σ’ αυτήν με ευλάβεια και πίστη». Η προσωνυμία που δόθηκε από τους ιδρυτές και κτήτορες προκύπτει από την πνευματική υπαγωγή και δικαιοδοσία των πιστών του Λιτοχώρου στην Ι. Μ. Δοχειαρίου του Αγίου Όρους. Εκκλησιαστικοί επίτροποι που αναφέρονται το 1934 είναι οι Πέτρος Γκίνος, Ζαχαρίας Δαδούλης, Δημήτριος Δημοφέρλιας, Θεόδωρος Κουτσιμανής, Γεώργιος Μουλάς, Χρήστος Παρδαλογιάννης, Νικόλαος Ρηγόπουλος και Φιλήμων Σισκόπουλος. Λόγω της απαγόρευσης να κτυπούν την καμπάνα, τα πρώτα χρόνια είχαν κρεμάσει μια μεταλλική ζάντα αυτοκινήτου σε ροδιά της αυλής και έτσι ειδοποιούσαν για την τέλεση των ακολουθιών.
Σημαντικό γεγονός υπήρξε η κατά το 1935 εξορία για μικρό χρονικό διάστημα στο Μετόχι (Σκάλα) της Μονής Αγίου Διονυσίου του μητροπολίτη πρώην Φλωρίνης Χρυσοστόμου Καμπουρίδη. Ο Καμπουρίδης (1870-1955), μια εξέχουσα εκκλησιαστική φυσιογνωμία της εποχής και πνευματικός πατέρας του μετέπειτα Πατριάρχη Αθηναγόρα, ακολουθούσε το παλαιό ημερολόγιο και εξελέγη πρώτος αρχιεπίσκοπός του. Οι παλαιοημερολογίτες του Λιτοχώρου συνδέθηκαν πνευματικά μαζί του και τον επισκέπτονταν καθημερινά στο Μετόχι.
Στα πρακτικά συνεδριάσεων του Κοινοτικού Συμβουλίου Λιτοχώρου, με αριθμούς 1/17-1-1936 και 2/ 19-1-1936, εντοπίζουμε μια λεπτομέρεια σχετικά με τον εορτασμό των Θεοφανείων. Αντιγράφουμε ένα μέρος: «…ο Πρόεδρος της Κοινότητος Απόστολος Λέινας υποβάλλει αίτησιν επιτροπής Παλαιοημερολογιτών δι’ ής αιτούν όπως καταδυθή ο Σταυρός κατά την 19 τρέχοντος εορτήν των Φώτων (Θεοφανείων), Παλαιού Ημερολογίου, εντός της δεξαμενής ευρισκομένης εντός του Ενιπέως και προτείνει όπως το Κοινοτικόν Συμβούλιον αποφανθή σχετικώς. Το Κοινοτικόν Συμβούλιον λαβόν γνώσιν της υποβληθείσης αιτήσεως, εγκρίνει όπως η κατάδυσις του Σταυρού γίνη εντός της ως άνω δεξαμενής, δεδομένου ότι αύτη τυγχάνει κοινοτική και ως τοιαύτη δεν δύναται να απαγορεύουν ούτε στους Νεοημερολογίτας ούτε στους Παλαιοημερολογίτας δια την κατάδυσιν. Ο κ. Γκανάτσιος Κοινοτικός Σύμβουλος δεν εγκρίνει όπως η κατάδυσις του Σταυρού γίνη επί της εν λόγω δεξαμενής, καθ’ όσον η δεξαμενή αύτη ανήκει εις την Εκκλησίαν Αγίου Νικολάου και Αγίου Δημητρίου, ήτις δεξαμενή χρησιμοποιείται υπό των ως άνω εκκλησιών διά την κατάδυσιν του Σταυρού των Νεοημερολογιτών, καθ’όσον οι Παλαιοημερολογίται ανήγειρον ιδίαις δαπάναις εκκλησίαν και συνεπώς ώφειλον να κατασκευάσουν και ιδίαν δεξαμενήν διά την κατάδυσιν του Σταυρού. Και διότι το Κοινοτικόν Συμβούλιον ουδεμίαν αρμοδιότητα έχει εν προκειμένω». Επίσης, ενορίτες του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Δημητρίου υπέβαλαν αίτηση προς την Κοινότητα Λιτοχώρου να απαγορευθεί η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού στη δεξαμενή του Ενιπέα ποταμού.
Αργότερα, το οικόπεδο του ναού επεκτάθηκε με την αγορά παρακειμένου χώρου που ανήκε στον Κωνσταντίνο Παγάνα. Επίσης, ανηγέρθη κανονικό καμπαναριό και ο ναός έλαβε την τυπική επιβλητική μορφή του. Στη δεκαετία του ’70 κτίστηκε στην αυλή μικρό παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Ειρήνη Χρυσοβαλάντου. Η ενορία της Παναγίας της Γοργοεπηκόου ήταν πραγματικότητα στο Λιτόχωρο. Είχε πάντοτε μόνιμο ιερέα και ποτέ δεν έπαυσε η τέλεση των ιερών ακολουθιών. Επειδή δεν υπάρχουν τα γραπτά επίσημα στοιχεία, αναφέρουμε τους εξής ιερείς:
- Πατήρ Αμφιλόχιος 1942-1949. Ο πατήρ Αμφιλόχιος το 1942 τοποθετήθηκε ηγούμενος στην Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω, έχοντας μαζί του και τον μοναχό αδελφό του Ησαΐα, που ήταν σακάτης (ανάπηρος). Έφυγε από το μοναστήρι και έγινε ιερέας των Παλαιοημερολογιτών στο Λιτόχωρο.
- Σάββας Ιακωβίδης 1950-1962.
- Πατήρ Ταράσιος 1962-1963.
- Γοργόνιος Ζαρογιάννης 1963-1965.
- Γεώργιος Μαυρίδης 1966-1976.
Ο ιερέας Γεώργιος Μαυρίδης, πρόσφυξ εκ Ρωσίας, διέμενε με την πρεσβυτέρα του στο μικρό γειτονικό οίκημα του ναού και είναι ο τελευταίος ιερέας που υπηρέτησε στην εκκλησία.
Κάποια εποχή η ενορία είχε περισσότερες από 100 οικογένειες πιστών, οι οποίοι εκκλησιάζονταν στο ναό της Παναγίας, όπου τελούνταν όλα τα μυστήρια (γάμοι, βαπτίσεις κλπ) και οι ακολουθίες (κηδείες, μνημόσυνα κλπ). Τα εκκλησιαστικά συμβούλια μεριμνούσαν για τον ευτρεπισμό του ναού και τη συγκέντρωση των πόρων για τη μισθοδοσία του ιερέως, των ψαλτών και την πληρωμή των εξόδων. Ο ναός δεν αποτελούσε ενορία με αυστηρώς καθορισμένα όρια και συντηρούνταν με προσφορές, δωρεές κλπ. Η προσήλωση με επιμέλεια στην τυπική διάταξη της Εκκλησίας και η βυζαντινή μουσική κατά τον αγιορείτικο εκφραστικό τρόπο αποτελούν ωραίες εκδηλώσεις ευσέβειας των Παλαιοημερολογιτών. Χαρακτηριστική ήταν η εορτή των Φώτων και η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού στα νερά του Ενιπέα, που τελούνταν την ημέρα του παλαιού ημερολογίου με βυζαντινή επιβλητικότητα. Επίσης, η περιφορά του Επιταφίου το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, στα δρομάκια του Λιτοχώρου, είχε τη δική της ξεχωριστή λαμπρότητα. Η 1η Οκτωβρίου είναι η ημέρα Πανήγυρης του ναού, εορτή της Παναγίας Γοργοεπηκόου.
Από το 1976 μέχρι σήμερα πολλά άλλαξαν στο χώρο των πιστών του παλαιού ημερολογίου του Λιτοχώρου. Η έλλειψη ιερέως, ο κατακερματισμός σε παρατάξεις και οι κοινωνικές συνθήκες έφεραν τη σχεδόν πλήρη επικράτηση του νέου ημερολογίου. Ο ναός ανήκει σε σύνοδο των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών, είναι συντηρημένος, καλοδιατηρημένος και τακτικά τελούνται ιερές ακολουθίες.
Επίλογος
Ο λιτός, απλός και σεμνός χαρακτήρας της εκκλησίας της Παναγίας Γοργοεπηκόου εκφράζει θαυμάσια το θρησκευτικό αίσθημα αυτών που την δημιούργησαν. Μέσα από τη συνοπτική περιγραφή γεγονότων και καταστάσεων παρουσιάζεται η ενότητα των Λιτοχωριτών και της πίστεως καθ’ όλη την ιστορική διαδρομή και αποτυπώνονται περιστατικά, διατηρουμένης έτσι της ιστορικής μνήμης. Η εκκλησία των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών (Γ.Ο.Χ.) του Λιτοχώρου, με το παρελθόν, παρόν και μέλλον της, προκαλεί τον θαυμασμό για την ανδρεία και αρετή της και περισώζει τη μνήμη επί λαογραφικών και κοινωνικών εκδηλώσεων που σχετίζονται με την πίστη, τα ήθη και έθιμα του τόπου. Συμπερασματικά, παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Ιωάννη Τιάλιου-Φιλίππου, «Κοινωνική εξέταση Λιτοχώρου», 1972: «Καλοί χριστιανοί, όλοι Ορθόδοξοι δέχτηκαν πειθήνια την αλλαγή του ημερολογίου, μα, καθώς παλιές συνήθειες πεθαίνουν δύσκολα, οι γερόντισσες, μη μπορώντας να βρουν λανθασμένη μια απόφαση της εκκλησίας, συμβιβάστηκαν με τη συνείδησή τους, νηστεύοντας δύο φορές, μια με το «παλιό» και μια με το «καινούριο», χαρακτηριστικό παράδειγμα της προσαρμοστικότητας των κατοίκων σε νέες καταστάσεις».
Αντιπροσωπευτικές ανταποκρίσεις
Τα κείμενα που δημοσιεύονται πιο κάτω είναι δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις καταχωρισμένες σε εφημερίδες της Θεσσαλονίκης των ετών 1925, 1926, 1927, 1928 και 1936. Παρατίθενται χωρίς περικοπή.
ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΝ
Αικατερίνη 11.- Εκ Λιτοχώρου μας καταγγέλεται υπευθύνως ότι πολλοί ιερείς χάριν πενταρολογίας δεν οκνούν να λειτουργούν και με το νέον ημερολόγιον και με το παλαιόν τοιούτον! Ήτοι κάθε άγιον τον εορτάζουν δύο φοράς το έτος για να γιορτάζουν και οι ακολουθούντες το νέον και οι ακολουθούντες το παλαιόν ημερολόγιον. Ο σεβαστός Μητροπολίτης Κατερίνης, η Ιερά Σύνοδος και ο κ. Υπουργός των Εκκλησιαστικών τι λέγουν περί των άνω καταγγελομένων;
ΖΕΥΣ
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 16-10-1925)
ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΝ
ΛΙΤΟΧΩΡΟΝ.- Εις την πόλιν μας διωργανώθη παράρτημα του εν Θεσσαλονίκη Συλλόγου των Ορθοδόξων. Τα μέλη απαρτιζόμενα εκ μερικών γερόντων παρουσιάζουν εις τον λαόν διάφορα ψευδοθαύματα αγίων πατέρων σχετικώς προς το ζήτημα των ημερολογίων ίνα διεγείρουν αυτόν. Η μνήμη του Αγίου Γεωργίου όχι μόνον δεν εωρτάσθη υπ’ αυτών αλλά εκάθηντο εις το κουρείον του προέδρου του Συλλόγου, εκάλουν τους διαβάτας και τους συνίστων να μην εορτάσουν την μνήμην του Αγίου με το νέον ημερολόγιον αλλά με το Ιουλιανόν, πράγμα το οποίον δεν επιτρέπεται.
Κατά δε την ημέραν του Αγίου Γεωργίου, με το Ιουλιανόν δηλαδή ημερολόγιον, μεταβάντες εις το εξωκκλήσι του Αγίου εν χορδαίς και τυμπάνοις, και μετά την μίαν απλήν προσευχήν έφαγον και έπιον. Εις την επιστροφήν των όμως έβαλον τα όλα έπιπλα της εκκλησίας εις μεγάλην αταξίαν και έλεγον εις τον λαόν ότι ο Άγιος έδειξε το θαύμα του!
Αν και τους συνέστησεν ο κ. αστυνόμος να προσέχουν εις τα διάφορα ζητήματα, εν τούτοις δεν συνεμορφώθησαν. Έτσι, λοιπόν, η Εκκλησία έχασεν έπιπλα αξίας, διότι λέγουν ότι έγινε ταραχή και εκρημνίσθησαν υπό θείας δυνάμεως.
ΡΟΥΣΤΙΚΟΥΣ
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 17-5-1926)
ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΝ
ΠΕΝΝΙΕΣ
ΛΙΤΟΧΩΡΟΝ 25.- Εφέτος η εορτή του αγίου Γεωργίου δεν εορτάσθη και τόσον όμορφα, γιατί πολλοί επιμένουν ότι ακόμη δεν έφθασεν ο καιρός του και αυτοί θα είναι βέβαια οι ακολουθούντες το παλαιόν ημερολόγιον και οι οποίοι επιφυλάσσονται να εορτάσουν εν χορδαίς και τυμπάνοις, όταν έλθη η καθ’ εαυτό εορτή. Ο γυναικείος κόσμος προ παντός είναι ανάστατος.
ΦΑΩΝ
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 28-4-1926)
ΠΑΛΑΙΟΡΘΟΞΟΣ
Συνελήφθη εν Λιτοχώρω και μετήχθη ενταύθα κατηγορούμενος, διότι ελειτούργει με το παλαιόν ημερολόγιον ο Αρχιμανδρίτης Γεδεών, όστις κρατηθείς εις το τμήμα μεταγωγών θα παραπεμφθή το απόγευμα εις τον κ. Εισαγγελέα.
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 4-9-1926)
ΠΕΡΙ ΕΝ ΖΙΖΑΝΙΟΝ
ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΑΙ ΠΛΗΘΥΝΟΝΤΑΙ ΣΑΝ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ
Οι διαχειριζόμενοι την εξουσίαν επί της επαναστάσεως του 1922, ορμώμενοι από την αρχήν ότι μόνον επαναστατικαί καταστάσεις είναι εις θέσιν να λάβουν και πραγματοποιήσουν ριζικά μέτρα, μαζύ με άλλας ριζοσπαστικάς ενεργείας προέβησαν και εις την μεταρρύθμισιν του ημερολογίου. Είνε γνωστόν ενίοτε πόσον εξεμεταλλεύθη την μεταρρύθμισιν ταύτην η πολιτική αντίδρασις, όπως είνε επίσης γνωστόν πόσον εκμεταλλεύεται την εκ της μεταρρυθμίσεως ταύτης προξενηθείσαν δυσαρέσκειαν παρά ωρισμένη αγραμμάτω μάζη λαού, η σοβούσα μοναρχική αντίδρασις. Αρχηγός της κινήσεως κατά του νέου ημερολογίου εν Θεσσαλονίκη φέρεται ότι είνε κάποιος γνωστός απότακτος αξιωματικός.
Είνε αναμφίβολον ότι ο καλός αυτός κύριος ησθάνθη δριμύν πόνον εις την θρησκευτικήν του καρδίαν από την μεταρρύθμισιν αυτήν. Όπως επίσης είναι αμφίβολον ότι οι συντάκται των «πεντήκοντα ετών της ζωής μου» και οι επ’ αυτούς και υπ’ αυτούς εξ αγνού (!) ενδιαφέροντος διά την ανόρθωσιν των θρησκευτικών πραγμάτων της χώρας, μετέχουν τόσον ενεργώς εις την παρατηρουμένην προπαγάνδα των παλαιορθοδόξων. Ταύτα πάντα είνε γνωστά εις πάντας του παροικούντας την Ιερουσαλήμ και τον κ. Τσαλδάρη υποθέτομεν.
Ο κ. Τσαλδάρης, υπουργός των εσωτερικών της Οικουμενικής Κυβερνήσεως, χωρίς να εκφέρει γνώμην επί της ουσίας του ζητήματος, επέτρεψεν εις τους παλαιορθοδόξους να εκκλησιάζονται ελευθέρως, κατά το ιδικόν των ημερολόγιον εις ιδιωτικούς ναούς. Η είδησις παρήλθεν απαρατήρητος από τους μπλαζέ των Αθηνών, οι οποίοι είναι γνωστόν ότι τα πράγματα του κράτους όλου και τα των νέων χωρών τας οποίας, ούτε τας ηννόησαν, ούτε τας αισθάνονται, ούτε τας γνωρίζουν ίσως, τα κρίνουν πάντοτε από Αθηναϊκής απόψεως και ό,τι δεν κτυπά αμέσως εις την μύτην των ουδέποτε το οσφραίνονται, ούτω και εν προκειμένω, επειδή ίσως η κίνησις των παλαιορθοδόξων εις τον ορίζοντά των, τας Αθήνας, δεν έγινε αισθητή, δεν έδωσαν σημασίαν εις την απόφασιν του κ. Τσαλδάρη.
Η κίνησις των παλαιορθοδόξων ίσως είναι «συμμορία τσεπών» επί του παρόντος, την οποίαν όμως θα γιγαντώση η ενέργεια του Τσαλδάρη. Εις την επαρχίαν Αικατερίνης, μετά την μεταρρύθμισιν είχον μείνει πιστοί εις το παλαιόν καθεστώς μερικοί ορεσίβιοι κτηνοτρόφοι και ολίγιστοι φανατικοί βασιλικοί των χωριών. Η συναντίληψις όμως και η συνδρομή των διαφόρων αποτάκτων αξιωματικών και των διαφόρων συντακτών «των πεντήκοντα ετών της ζωής μου», με τους οποίους εις ουδεμίαν βέβαια σχέσιν ευρίσκεται ο κ. Τσαλδάρης, συνετέλεσεν ώστε εν Λιτοχώρω να έχωμεν σειράν σοβαρών επεισοδίων.
Επίσης συνετέλεσεν ώστε, ώσπερ μανιτάρια, να ξεφυτρώνουν εις Λιτόχωρον οι καλόγεροι του Αγίου Όρους να λει-τουργήσουν τους πιστούς του παλαιού δόγματος. Και ταύτα παρά την καταδίωξιν την ενεργουμένην υπό των αρχών. Φανταζόμεθα τώρα, με την ελευθερίαν την οποίαν αφίνει ο κ. Τσαλδάρης, πόσον θα τονωθή η προπαγάνδα αυτή και το χάσμα θα δημιουργηθή μεταξύ των Ορθοδόξων, λίαν εκμεταλλεύσιμον από τους συντάκτας «των πεντήκοντα ετών της ζωής μου».
Σ. ΒΑΡΔΑΚΑΣ
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 6-1-1927)
ΑΠΟ ΤΟ ΛΗΤΟΧΩΡΟΝ
Λητόχωρον 7.- Πανηγυρικώτατα εώρτασε η κωμόπολίς μας την τελετήν των Φώτων και την κατάδυσιν του Σταυρού. […] Δια την τελετήν αυτήν πολύς κόσμος από τα περίχωρα επεσκέφθη το Λητόχωρον, και ενώ όλος ο κόσμος εχαίρετο την βάπτισιν του Χριστού, οι παλαιοημερολογίται πενθούσαν.
Από την εποχήν της ιδρύσεως αυτού του παληοσυλλόγου μέχρι σήμερον δεν πέρασεν ημέρα άνευ κρούσματος. Συμφώνως τω Νόμω περί αναρτήσεως σημαίας εις τα καταστήματα κατά τας Κυριακάς και μεγάλας εορτάς, ο υιός του τέως προέδρου του Συλλόγου Παλαιορθοδόξων, αντί να υψώση την κυανόλευκον σημαίαν, ύψωσε την τρέλαν των ιδεών του Συλλόγου. Ωσάν να έπραττεν το αντίθετον της διδασκαλίας του Χριστού και Σωτήρος ημών δηλαδή: «Δείτε τυφλοί, έλθετε οπίσω μου και απολάβοιτε την εμήν τρέλαν». Κατόπιν της παρατηρήσεως την οποίαν του έκανε ο αστυνομικός, ο μικρός υποκύψας και υπακούσας ύψωσε την σημαίαν. Όταν όμως τα συμβάντα ήλθον εις τα ώτα του πατρός του, ούτος μετέβη εις το κουρείον του παιδιού του και έσχισε δημοσία και απέναντι των χωροφυλάκων το σήμα της Ελευθερίας, εκστομίζων πάμπολλα εναντίον της σημαίας, φωνάζων: «Δεν ήρθε ακόμη η εορτή των Φώτων μας».
Έχομεν και εδώ, βλέπετε, τα ραπίσματα κατά του Κράτους και την ασέβειαν κατά της Εκκλησίας. Ατιμωρητεί δε. Δυστυχώς.
ΡΟΥΣΤΙΚΟΥΣ
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 9-1-1927)
ΟΙ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΑΙ
ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ ΕΙΣ ΛΙΤΟΧΩΡΟΝ
ΤΩΡΑ ΕΙΣ ΤΟΝ κ. ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ
Μετήχθησαν εκ Λιτοχώρου ο ιερεύς Παπαγεδεών Παπανικολάου και ο Χρήστος Παρδαλογιάννης θύματα αμφότεροι του ζήλου των δια τον παλαιοημερολογιτισμόν. Οι δύο ούτοι, σταθεροί εις τα πάτρια, δεν ημπορούσαν με κανένα τρόπον να χωνεύσουν την αλλαγήν του ημερολογίου εκ μέρους του Κράτους. Αλλά και δεν ετολμούσαν να εκδηλωθούν, ούτε και να αντιδράσουν, γνωρίζοντες ότι όταν ανθίσταται κανείς εις τους νόμους και τα διατάγματα βρίσκει τον μπελά του.
Ελάτρευαν λοιπόν και αυτοί τον Θεόν και τους αγίους του εορτολογίου εις τα φανερά μεν κατά το νέον ημερολόγιον, ετήρουν όμως το παλαιόν εν τω κρυπτώ διά τον φόβον… των Ιουδαίων.
Εν τω μεταξύ όμως ήκουον ότι εδώ εις την Θεσσαλονίκην οι παλαιοημερολογίται κάνουν πράγματα και ότι ο Μπαϊρακτάρης εσήκωνε παντιέραν κατά του νέου ημερολογίου και ότι παρ’ όλους τους διωγμούς κατώρθωνε να συγκεντρώνη τους πιστούς εις διάφορα παρεκκλήσια, όπου εφήρμοζε το παλαιόν ημερολόγιον.
Εσκέφθησαν, λοιπόν, ότι έπρεπε και αυτοί να κινηθούν και να παύσουν να υπομένουν τον ζυγόν του νέου ημερολογίου. Αλλά δεν έκρινον καλόν να προβούν εις βίαια μέτρα, διότι πριν κατορθώσουν τίποτε ο σταθμάρχης θα τους συνελάμβανε και θα τους έστελνε εις τας εδώ αρχάς. Δι’ αυτό εσκέφθησαν να εύρουν κάποιον άλλον τρόπον με τον οποίον να φθάσουν εις τον σκοπόν των, τον οποίον και δεν ήργησαν να εύρουν.
Πράγματι, εις το χωρίον ήρχισαν αίφνης να συμβαίνουν πράγματα πρωτοφανή και περίεργα. Πολλάκις την νύκτα οι κάτοικοι ήκουον τας μεσονυκτίους ώρας τρομαγμένοι να χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών. Επίσης, εις το χωρίον ήρχισαν να βγαίνουν φαντάσματα και να περιφέρωνται εις τους δρόμους, να ουρλιάζουν, να χτυπούν τενεκέδες και έπειτα να χάνωνται μέσα εις το σκότος. Πολλοί διηγούντο με φόβον και τρόμον ότι επιστρέφοντες αργά στο σπίτι ότι τους συνέβη να τα ιδούν. Επίσης, άλλοι διηγούντο ότι τα φαντάσματα ελιθοβόλουν την νύκτα τα παράθυρά των.
Ο Παπαγεδεών και ο Παρδαλογιάννης, όταν ήκουον τους συγχωριανούς των να διηγούνται τα όσα τρομακτικά έβλεπαν και ήκουον, εκινούσαν περίλυποι την κεφαλήν και τους έλεγαν ότι αυτά συμβαίνουν προς τιμωρίαν των, διότι δεν είχον δεχθή το παλαιόν ημερολόγιον. Τους έλεγαν επίσης ότι τα φαντάσματα αυτά ήσαν αι ψυχαί των αποθανόντων, αι οποίαι, μετά την εφαρμογήν του νέου ημερολογίου, δεν εύρισκον ησυχίαν εις τον άλλον κόσμον, διότι αι θρησκευτικαί ιεροτελεστίαι δεν έχουν πλέον το θείον κύρος των, αφού γίνονται από ανθρώπους που παρέβησαν τους κανόνας των Πατέρων. Το πράγμα είχε φθάσει εις το απροχώρητον. Φόβος και τρόμος είχε τον κοσμάκη και άλλοι εφρόντιζαν να ευρίσκωνται στο σπίτι των ενωρίς. Μερικοί όμως νεωτερίζοντες, οι οποίοι ως ήτο επόμενον είχον υποστή και τας περισσοτέρας ζημίας από τους νυχτερινούς λιθοβολισμούς των βρυκολάκων και των φαντασμάτων, δεν άργησαν να υποπτευθούν ότι κάποιον λάκκον είχεν η φάβα. Συνεννοήθησαν με τον αστυνόμον και ένα βράδυ, καιροφυλακτήσαντες, κατόρθωσαν να συλλάβουν μερικά από τα φαντάσματα αυτά.
Περιττόν να είπωμεν ότι τα φαντάσματα αυτά δεν ήσαν άλλοι από τον ιερέα Παπαγεδεών, τον Χρήστον Παρδαλογιάννην και μερικούς άλλους φίλους των παλαιοημερολογίτας, οι οποίοι και φιλοξενούνται ήδη εις την πόλιν μας διά να οδηγηθούν σήμερον εις τον κ. Εισαγγελέα.
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 28-11-1927)
ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ
ΛΙΤΟΧΩΡΟΝ.- Εις το φύλλον του «ΦΩΤΟΣ» της 21ης τρέχοντος και εις άλλα προηγούμενα, ήλθον εις φως δημοσιεύματα πλήρη συκοφαντιών και ψευδολογιών εις βάρος των επιτρόπων των ιερών ναών Λιτοχωρίου, Αγίου Νικολάου και Αγίου Δημητρίου. Εις τα δημοσιεύματα αυτά θα εκρίνομεν ανάξιον να απαντήσωμεν, εάν μη ο συντάκτης αυτών Γ. Ζήσκας ή Γκαζάς, ο υπό το ψευδώνυμον «Ένωσις» κρυπτόμενος, δεν έφθανε, με την διακρίνουσαν αυτόν θρασύτητα και αυθάδειαν, μέχρι τελείας διαστροφής της αληθείας και τελείου εκτροχιασμού εις τα γραφόμενά του. Και δια να μάθουν οι αγνοούντες πως έχουσι τα πράγματα και αποκατασταθή η αλήθεια. […]
Εις επίμετρον δε, δια να επιτύχη τους δολίους σκοπούς του, κατώρθωσε να γίνη πρόεδρος των Παλαιορθοδόξων, υποσχόμενος εις αυτούς ότι άμα τον ψηφίσουν επίτροπον, θα τους παραχωρήση ένα από τους καθολικούς ναούς της κωμοπόλεώς μας, δια να λειτουργούνται. […]
Οι επίτροποι των ιερών καθολικών ναών Λιτοχώρου
(ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ 29-11-1927)
ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΝ
ΤΕΛΕΤΑΙ ΠΑΛΑΙΟΡΘΟΔΟΞΩΝ
ΛΙΤΟΧΩΡΟΝ. Απρίλιος.- Κατόπιν προσκλήσεως του Ζαχαρίου Δαδούλη, αφίχθη προχθές ο πρόεδρος των παλαιοημερολογιτών κ. Μπαϊρακτάρης συνοδευόμενος και υπό του ιερομονάχου Ακακίου Χριστοφορίδου.
Εις την οικίαν του ανωτέρω τότε προσήλθον πολλοί παλαιοημερολογίται, όπως βαπτίσωσι τα τέκνα των. Ο ιερεύς Βλαχόπουλος πληροφορηθείς την ενέργειαν ταύτην του κ. Μπαϊρακτάρη ειδοποίησε τον αστυνόμον, όστις με χωροφυλακήν μετέβη όπως συλλάβη τους δύο τελετάρχας της Ορθοδοξίας. Προ της μεταβάσεως του αστυνόμου είχον βαπτισθή τα τέκνα του Ζ. Δαδούλη με ανάδοχον τον κ. Μπαϊρακτάρην το οποίον και ωνομάσθη Ελένη, του Θεοδώρου Κουτσιμανή ωνομάσθη Ορθοδοξία και του Χρήστου Κουκιώτη το οποίον ωνομάσθη Μαρία.
Ο αστυνόμος μεταβάς εις την οικίαν του Δαδούλη εζήτησε τον ιερέα, πλην όμως επεμβάς ο Μπαϊρακτάρης ηρνήθη να παραδώση τούτον ισχυρισθείς ότι την στιγμήν εκέινην εξετέλει ούτος τα θρησκευτικά του καθήκοντα. Παραλλήλως, προς τ’ ανωτέρω ειδοποιήθη και ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κατερίνης κ. Παρθένιος. Μετά τας βαπτίσεις το βράδυ έγινε αγρυπνία, όπου προσήλθον πολλοί παλαιορθόδοξοι εκδηλώσαντες την προς τα πατροπαράδοτα πίστιν των.
Ο Μπαϊρακτάρης και ο Ακάκιος προσήλθον κατόπιν εις την Αστυνομίαν, όπου και ελήφθη η απολογία των διά την ανωτέρω πράξιν.
ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ
(ΦΩΣ 12-4-1928)
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΝ
ΒΑΦΤΙΣΙΑ ΠΑΛΑΙΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΚΑΙ ΕΙΣΦΟΡΑΙ ΕΝ ΛΙΤΟΧΩΡΩ
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ 13.- Την παρελθούσαν Δευτέραν, η αυτού ΠανιΔρότης, ο Αρχιεπίσκοπος των Παλαιοημερολογιτών Ηπειροθετταλίας και πάσης Ξηροκαμπίας, Κύριος κυρ Βασίλης Μπαϊρακτάρης, συνοδευόμενος και παρ’ ενός παλαιοημερολογίτου ρασοφόρου μονοφθάλμου, έφθασεν αισίως εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν Λιτοχώρου για να βαπτίση δύο νεογεννήτους γόνους της πιστής Μπαϊρακταρείου αγέλης Λιτοχώρου. Εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν Λιτοχώρου τον Πανιαρώτατον Αρχιτσέλιγγαν υπεδέχθησαν μετ’ ευλαβείας ο αποσταλείς επίτηδες προς παραλαβήν του λιτοχωρινός αγωγιάτης και τα δύο υποζύγια, τα οποία άμα τη εμφανίσει του Αρχηγού των Παλαιοημερολογιτών, έσπευσαν να ασπασθούν την αγίαν και καθαράν δεξιάν του παναγκαθωτάτου Επισκομητροπολιτοπατριάρχου δια διαφόρων μελιφθόγγων φωνών του ερχομένου Μαΐου. Και μετ’ αφανών και λαμπάδων η αγία συνοδεία έφθασεν εις το Λιτόχωρον, υπό τους ήχους των σιγώντων κωδώνων των εκκλησιών.
Η βάπτισις των δύο κατηχουμένων εγένετο εν πάση επισημότητι και η τιμή της βαπτίσεως κατεβλήθη εις τας αγίους Μπαϊρακταρείους χείρας ανά εκατοντάδραχμα, τα δε γραΐδια του Λιτοχώρου έσπευσαν να ασπασθούν την χείρα του λυτρωτού του κόσμου, μη υστερήσαντα και ταύτα να λύσουν τα λυγδωμένα κομποδέματά των και να φουσκώσουν μέχρι διαρρήξεως τα διάφορα κενά των αγίων ενδυμάτων του πανιαρωτάτου Δεσπότου των. Το βάπτισμα επηκολούθησε γλέντι και φαγοπότι δυνατό προς τόνωσιν των σωματικών και διανοητικών φρενοπαθειών πάντων και πασών των οπαδών και πιστών τηρητών των διατάξεων του σωτηρίου έργου Μπαϊρακτάρη!
Για να γίνουν όμως όλα αυτά εξοδεύθησαν και απητήθησαν ουκ ολίγα χιλιάρικα. Και αυτά έπρεπε να εξευρεθούν και να πληρωθούν όχι από τους πιστούς του Μπαϊρακτάρη, αλλ’ από τους μη πιστεύοντας εις αυτόν. Και ο επίσημος αντιπρόσωπος εν Λιτοχώρω των παλαιοημερολογιτών κρατών, διατηρών ξενοδοχείον ύπνου (άνευ επίπλων, με μόνην την στέγην) επιβάλλει φορολογίαν εις τους ξένους νεοημερολογίτας να πληρώσουν τα σπασμένα του Μπαϊρακτάρη. Και αρχίζει ο λογαριασμός: 1 κλίνη από σανίδια άνευ σκεπασμάτων, δραχμάς τριάκοντα. Έν αυγόν νερόβραστον, δραχμάς τρεις. Πενήντα δράμια γάλα με νερό ή μάλλον νερό με γάλα, δραχμάς τρεις. ½ σαπούνι ανύπαρκτον και νερό για πλύσιμο, δηνάρια τρία. Και έπεται συνέχεια. Αλλά και οι νεοημερολογίται δεν συμμορφώνονται με τους χριστιανικωτάτους αυτούς λογαριασμούς και πριν δώσουν και δεκάραν μίαν υποδεικνύουν το απέναντί των αστυνομικόν κατάστημα και το θαύμα επέρχεται αυτοστιγμεί, του λογαριασμού υφισταμένου ιλιγγιώδη έκπτωσιν.
Οπωσδήποτε ο Μέγας Μπαϊρακτάρης και ο μονόφθαλμος ιεροφάντης ρασοφόρος του, ανεχώρησαν κατενθουσιασμένοι ευλογούντες με ανοικτάς τας χείρας των τους πιστούς αυτοίς Λιτοχωρινούς.
ΖΕΥΣ
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 17-4-1928)
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΝ
ΜΙΑ ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΔΙΑΨΕΥΣΙΣ
Εις το φύλλον της 7ης Ιουλίου της εφημερίδος «Φως» κάποιος υπογραφόμενος «Διοπτροφόρος» εδημοσίευσε λίβελλον καθαπτόμενον τον ιερέα Λιτοχώρου Παπαευάγγελον Βλάχον και τονίζων εν τω λιβέλλω του τούτω, ο μη βλέπων διοπτροφόρος, ότι ο Παπαβαγγέλης ήλθεν εις κοινωνίαν γάμου τρις μέχρι τούδε και ότι όλαι αυταί αι θηλυκαί ζουν και βασιλεύουν και ότι η υπόθεσις αυτή έφθασεν εις την Εισαγγελίαν και ότι ο Παπαβαγγέλης εθεάθη συνοδευόμενος εις την Εισαγγελίαν. Το εξωφρενικόν δε όλης αυτής της λιβελλογραφίας του τυφλού «διοπτροφόρου» είνε ότι τον Παπαβαγγέλην τον Βλαχόπουλον, το γέννημα θρέμμα από καταβολής κόσμου Λιτοχώρου, ο διοπτροφόρος μας τον παρουσιάζει από την Πελοπόννησον, την οποίαν ο υβριζόμενος ασυστόλως ιερεύς ούτε καν από την γεωγραφίαν την γνωρίζει. Αλλά τι περιμένει κανείς από τον «διοπτροφόρον» και τον ενορίτην Γεώργιον Ζήσκαν που δεν χωνεύει τον Παπαβαγγέλη, που δεν είναι παλαιοημερολογίτης και οπαδός της Αυτού Παναγριότητος του κ. Β. Μπαϊρακτάρη, ού τας ευχάς και ευλογίας με σχήμα πεντάλφα έχει λάβη δαψιλώς ό τε Διοπτροφόρος και ο Ζήσκας; Η κοινωνία γνωρίζουσα τον άγιον χαρακτήρα του σεβαστού ιερέως Παπαευαγγέλου οικτείρει τους υβριστάς του, η δικαιοσύνη όμως έχει καθήκον να αρπάξη τους υβριστάς του Παπαευαγγέλου και διδάξη παραδειγματικώς ότι υποχρεούνται να σέβωνται τα ιερά και τα όσια της αγίας ημών ιεράς ορθοδόξου εκκλησίας, ής σέμνωμα και στολισμόν αποτελεί ο υβριζόμενος ιερεύς.
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 21-8-1928)
ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΝ
ΕΜΠΟΔΙΑ ΔΙΑ ΤΗΝ ΤΑΦΗΝ ΕΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΟΥ
ΛΙΤΟΧΩΡΟΝ, Ιούλιος (του ανταποκριτού μας). – Εις την κοινότητά μας από ετών λειτουργεί παράρτημα των γνησίων ορθοδόξων του οποίου εφημέριος τυγχάνει ο ιερομόναχος Λογγίνος.
Οι Λιτοχωρίται έχοντες σταθερά των πατρίων, υπέρ των οποίων και επολέμησαν την τουρκικήν τυραννίαν. Που να φαντασθούν όμως ότι εκείνα που εσεβάσθησαν οι Τούρκοι δεν θα τα σεβασθούν οι Έλληνες χάριν μιάς καινοτομίας.
Και ιδού ένα παράδειγμα της τρομοκρατίας που υφιστάμεθα.
Την παρελθούσαν εβδομάδα απέθανεν ο μικρός Θωμάς Γκρίνιας. Οι γονείς του, γνήσιοι ορθόδοξοι φυσικά, θα τον έθαπτον με τα παλαιά έθιμα. Όταν όμως ο νεκρός μετεφέρθη εις το νεκροταφείον το οποίον ανήκει στους πάππους και προπάππους μας διά να ταφή, η θύρα του ευρέθη κλειστή. Και ο επί κεφαλής της κηδείας ιερομόναχος διέταξε να πηδήσουν τον τοίχο του νεκροταφείου, ίνα θάψουν τον νεκρόν. Ο ιερεύς όμως, που εκλείδωσε την θύραν έκρυψε και τα εργαλεία της ταφής. Και ηναγκάσθησαν οι γνησιορθόδοξοι να μεταφέρουν τοιαύτα εκ των οικιών των. Η ενέργεια αυτή γνωσθείσα εις την Κοινότητά μας προυκάλεσε την αγανάκτησιν των κατοίκων της. Γενομένης δε μετά την χορήγησιν αδείας ελευθέρας εξασκήσεως των θρησκευτικών καθηκόντων των γνησιορθοδόξων, αποτελεί πρόκλησιν εναντίον των, της οποίας μάλιστα τα αποτελέσματα δεν δύναται να προΐδη τις, εάν ήθελεν επαναληφθή εις το μέλλον.
Και το Κράτος και η εκκλησία πρέπει να δώσουν ελευθερία απόλυτον εις τας εκατοντάδας χιλιάδας των γνησιορθοδόξων ίνα εκτελούν τα θρησκευτικά των καθήκοντα κατά τα έθιμα των προγόνων των. Εκείνα που εσεβάσθη επί αιώνας ένας κατακτητής δεν πρέπει να τ’ αρνηθούν άνθρωποι πολιτισμένοι και μάλιστα στον αιώνα αυτόν της ελευθερίας.
(ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ 15-7-1936)
ΕΞΕΤΟΠΙΣΘΗΣΑΝ ΟΙ ΚΑΘΑΙΡΕΘΕΝΤΕΣ ΣΧΙΣΜΑΤΙΚΟΙ ΑΡΧΙΕΡΕΙΣ
Αθήναι 22.- Χθές την 6.30 ο διοικητής του τμήματος Γενικής Ασφαλείας μετέβη εις την κατοικίαν των καθαιρεθέντων μητροπολιτών και επιβιβάσας αυτοκινήτου τον πρώην μητροπολίτην Φλωρίνης, τον μετέφερεν εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν, όπου και επεβιβάσθη ούτος της αμαξοστοιχίας, η οποία ανεχώρησεν μετ’ ολίγον. Ούτος θα μεταφερθή εις την Μονήν του Αγίου Διονυσίου Ολύμπου, η οποία έχει ορισθή διά της αποφάσεως ως τόπος περιορισμού του.
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 22-6-1935)
ΟΙ ΚΑΘΑΙΡΕΘΕΝΤΕΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΑΙ ΕΞΕΔΙΩΧΘΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΑΣ ΑΘΗΝΑΣ
ΠΟΥ ΜΕΤΑΓΟΝΤΑΙ ΟΙ ΣΧΙΣΜΑΤΙΚΟΙ
Χθες την πρωΐαν εξετελέσθη επί τέλους η απόφασις του Συνοδικού Δικαστηρίου, περί εκτοπισμού των τριών πατέρων… του παλαιοημερολογιτικού σχίσματος. Πολύ πριν της ανατολής του ηλίου τα αυτοκίνητα της μεταφοράς των εστάθμευαν προ της πολυκατοικίας της οδού Αριστοτέλους 37. Τα τρία αυτοκίνητα ήσαν ένα καμιόνι γεμάτο χωροφύλακας και δύο ταξί αγοραία με τον διοικητήν της Γενικής Ασφαλείας κ. Έβερτ, δύο υπομοιράρχους και αστυφύλακας.
Σημειωτέον ότι η ημέρα και η ώρα της εκτελέσεως της αποφάσεως είχεν τηρηθή μυστική, δια τον φόβον των παλαιοημερολογιτών, οι οποίοι δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι θα συνεκεντρώνοντο διά να δημιουργήσουν σκηνάς.
Πριν τα πλήθη προφθάσουν να κινηθούν οι τρεις μητροπολίται επέβησαν αυτοκινήτων. Ο Φλωρίνης του ενός με τον Έβερτ και άλλους αστυνομικούς. Οι άλλοι δύο εις έτερον αυτοκίνητον. Τα δύο αυτοκίνητα ήνοιξαν ταχύτητα και εχάθησαν εις σύννεφα σκόνης.
Την 7.30 ο Φλωρίνης επεβιβάζετο της αμαξοστοιχίας, η οποία θα τον μεταφέρη εις την Μονήν Αγίου Διονυσίου παρά τον Όλυμπον.
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 23-6-1935)